Na Polskich drogach ekspresowych oraz autostradach, dla pojazdów o masie dopuszczalnej powyżej 3,5 ton oraz autobusów obowiązuje opłata za przejazd. Jest ona pobierana automatycznie za pośrednictwem systemu viaTOLL, jej brak może może skończyć się wysokimi karami.
Firmy transportowe, które do przewozu wykorzystują samochody ciężarowe ponoszą dodatkowy koszt za przejazd pewnymi odcinkami dróg. Można co prawda je omijać, lecz wydłuża to drogę i czas dotarcia do celu. Wszak autostrady i drogi ekspresowe powstają po to, aby ułatwić nam poruszanie się po kraju.
System viaTOLL może pobierać opłatę automatycznie wg dwóch schematów:
przedpłata – wówczas należy zadbać, aby stan przepłaconego konta był zawsze dodatni
płatności okresowe – wymagają podczas podpisania umowy przedstawienia zabezpieczenia, jako gwarancji dokonania płatności.
W obecnym stanie prawnym, jeżeli kierowca nie posiadający środków na koncie w systemie przepłaconym, przejedzie płatnym odcinkiem drogi, może na niego zostać nałożona kara wysokości 3000 zł. Jednak za przejazd kolejnymi odcinkami będą nakładane kolejne kary, które będą się kumulowały. Zatem łączna kara na odcinku trasy może wynieść nawet kilkanaście tysięcy zł. Kara takiej wysokości będzie dotkliwa dla każdej firmy. Dlatego należy zwracać szczególną uwagę, aby konto danego pojazdu, które wyrusza w trasę posiadało odpowiednią ilość środków pieniężnych, wystarczającą na przejazd trasy.
Koszty związane z opłatami pobieranymi przez system viaTOL firma ujmuje w kosztach uzyskania przychodu. Jednak kary nałożone za brak opłaty w koszty nie mogą być ujęte. Tym bardziej kara zapłacona będzie dotkliwą stratą.
Do kontroli prawidłowości uiszczenia opłaty elektronicznej uprawnieni są:
funkcjonariusze Policji,
inspektorzy Inspekcji Transportu Drogowego,
naczelnicy urzędów celnych i dyrektorzy izb celnych,
funkcjonariusze Straży Granicznej.
Decyzji o nałożeniu kary nadaje się rygor natychmiastowej wykonalności.
W świetle prawa karę nakłada się na kierowcę, który kierowała pojazdem. Nie może on tłumaczyć się z braku wiedzy o pustym koncie swojego pojazdu, gdyż urządzenia viaBox informują o poprawnym pobraniu opłaty, wyczerpywaniu się stanu konta lub o całkowitym braku środków. Jednak o dodatni stan konta powinien zadbać pracodawca. Płatności może dokonać przelewem bankowym, lub za pomocą innej formy płatności akceptowanej przez firmę zarządzającą. Jednak płatności może dokonać kierowca w punktach dystrybucji oraz obsługi klienta za pomocą powierzonej mu gotówki lub odpowiedniej karty.
Obecnie szykowane są zmiany w przepisach dotyczących systemu viaTOLL. Mają one na celu przeniesienie odpowiedzialności za brak opłat z kierowcy na właściciela pojazdu. To firma ma zadbać o dodatni stan konta danego pojazdu. Nawet jeśli zasilenia konta dokonuje kierowca, to środki na ten cel przekazuje mu firma.
Drugą istotną zmianą jest zniesienie kumulowania się kar. Nawet jeżeli kierowca dokona przejazdu bez opłaty kilkoma odcinkami dróg w ciągu doby, to naliczona zostanie jedna kara. Przy czym za dobę przyjmuj się czas pomiędzy godziną 0.00 a 24.00, oraz karę na pojazd. Zatem jeżeli kilka samochodów jednego właściciela przejdzie płatnymi odcinkami bez uiszczenia opłaty, karą będzie objęty każdy samochód z osobna. Proponuje się również, aby decyzjom o nałożeniu kary nie nadawać rygoru natychmiastowej wykonalności.
Zmiany muszą zostać zatwierdzone przez sejm i ogłoszone w dzienniku ustaw. Nie znany jest przewidywany czas ich ostatecznego zatwierdzenia.