Kierowcy to specyficzna grupa pracowników, podlegająca odrębnym przepisom, regulującym czas pracy kierowcy, jak i dodatkowe wymogi wynikające z zatrudnienia takiego pracownika. Podczas przyjmowania kierowcy do pracy powstaje konieczność prowadzenia dodatkowej dokumentacji, badań i szkoleń.
Kierowca zatrudniony do prowadzenia pojazdów wymagających prawa jazdy kategorii C lub D musi posiadać potwierdzenie odbycia kwalifikacji wstępnej lub szkolenia okresowego.
Kwalifikacja zawiera część podstawową, wspólną dla wszystkich kategorii praw jazdy, i specjalistyczną, dotyczącą przewozów osób oraz towarowych. Szczegółowe warunki dotyczące odbywania kwalifikacji wstępnej reguluje rozporządzenie Ministra Infrastruktury w sprawie szkolenia kierowców wykonujących przewóz drogowy (Dz. U. z 2010 r. nr 53, poz. 314 ze zm.). Jest w niej określone, iż konieczne jest przeprowadzanie osobnego szkolenia okresowego kierowców przew3orządzych osoby, a osobno dla kierowców wykonujących przewóz rzeczy. Pierwsze szkolenie okresowe kierowcy odbywa się w ciągu 5 lat od uzyskania kwalifikacji wstępnej. Następne szkolenia przeprowadzane są również co 5 lat.
Obowiązek odbycia szkolenia okresowego i odbycia kwalifikacji wstępnej dotyczy kierowców zatrudnionych w firmach wykonujących przewozy drogowe i podlegających ustawie o transporcie drogowym (Dz. U. z 2013 r. poz. 1414 ze zm.). Obowiązek ten nie dotyczy więc kierowców pojazdów:
- przeznaczonych konstrukcyjnie do przewozu nie więcej niż 9 osób łącznie z kierowcą – w niezarobkowym przewozie drogowym rzeczy,
- o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 3,5 tony – w transporcie drogowym rzeczy oraz niezarobkowym przewozie drogowym rzeczy,
- zespołów ratownictwa medycznego oraz w ramach usług transportu sanitarnego (art. 3 ust. 1 ustawy).
Ponadto wyjątki od wymogu odbycia szkolenia okresowego i uzyskania kwalifikacji wstępnej wynikają z art. 39a ust. 3 ustawy. Dotyczą one m.in. kierowców posiadających prawo jazdy kategorii A1, A, B1, B lub B+E czy kierujących pojazdem wykorzystywanym do użytku osobistego w przewozie drogowym osób lub rzeczy.
Kierowcy podlegający ustawie o transporcie drogowym muszą odbyć badanie psychotestów. Pozostali kierowcy podlegają standardowym badaniom profilaktycznym oraz szkoleniom bhp na zasadach ogólnych dotyczących ogółu pracowników. Jednak kierując pracownika na badanie lekarskie wstępne lub okresowe w skierowaniu należy zaznaczyć, iż pracownik ten będzie prowadził pojazdy, jeśli fakt prowadzenia pojazdu w ramach obowiązków służbowych istnieje. Lekarz medycyny pracy może rozszerzyć zakres badań o konsultację okulistyczną oraz badanie zjawiska olśnienia i widzenia zmierzchowego. Takie postępowanie wynika z § 4 ust. 4 pkt 5 rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie badań lekarskich kierowców i osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami (Dz. U. z 2013 r. poz. 133).
Natomiast kierowców wykonujących przewozy pojazdami o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 3,5 tony oraz przeznaczonymi konstrukcyjnie do przewozu więcej niż 9 osób łącznie z kierowcą obejmują badania lekarskie i psychologiczne określone w art. 39j-39l ustawy o transporcie drogowym oraz wymóg uzyskania kwalifikacji wstępnej i przeprowadzenia szkoleń okresowych.
Badania lekarskie i psychologiczne odbywają się na podstawie skierowania pracodawcy i na jego koszt. Częstotliwość badań zależy od wieku kierowcy i wynosi:
- do ukończenia przez kierowcę 60 lat – co 5 lat,
- po ukończeniu przez kierowcę 60 lat – co 30 miesięcy.
Badania lekarskie i psychologiczne kierowców są równoznaczne z profilaktycznymi badaniami wstępnymi i okresowymi, o których mowa w art. 229 § 1 i 2 K.p.
Przedsiębiorca zatrudniający kierowcę jest zobowiązany przez cały okres jego zatrudnienia przechowywać kopie orzeczeń lekarskich i psychologicznych. Kopie te przekazuje kierowcy w dniu rozwiązania stosunku pracy.
Dokumentacja pracownicza kierowcy jest na ogół bardzo rozbudowana. Obejmuje ona nie tylko ewidencję czasu pracy kierowcy, ale również inne dodatkowe dokumenty, charakterystyczne dla zatrudnienia kierowcy.
Na podstawie art. 24 pkt 2 ustawy o czasie pracy kierowców (Dz. U. z 2012 r. poz. 115 ze zm.), pracodawca jest zobowiązany odebrać od kierowcy pisemne oświadczenie o:
- wymiarze zatrudnienia albo o niepozostawaniu w zatrudnieniu u innego pracodawcy,
- przeciętnej tygodniowej liczbie godzin wykonywanych przewozów drogowych lub innych czynności, na innej podstawie niż stosunek pracy, albo o ich nie wykonywaniu.
Istnieje dodatkowy obowiązek dokumentacyjny dla pracodawcy. Otóż jest on zobowiązany prowadzić indywidualne karty ewidencji nieobecności kierowcy w pracy, z podziałem na ich rodzaj i wymiar. Obowiązek ten nie zależy od wybranej przez pracodawcę formy ewidencji czasu pracy kierowcy ani od tego, czy prowadzi on ją w postaci uproszczonej.