Odstąpienie od warunków pozwolenia na budowę.
Stosownie do treści art. 28 ustawy Prawo budowlane roboty budowlane można rozpocząć jedynie na podstawie ostatecznej decyzji o pozwoleniu na budowę i należy prowadzić je w oparciu o zatwierdzony w decyzji o pozwoleniu na budowę projekt budowlany, składający się przede wszystkim z projektu zagospodarowania działki lub terenu oraz projektu architektoniczno-budowlanego.
Projekt zagospodarowania działki lub terenu, sporządzony na aktualnej mapie, obejmuje określenie granic działki lub terenu, usytuowanie, obrys i układy istniejących i projektowanych obiektów budowlanych, sieci uzbrojenia terenu, sposób odprowadzania lub oczyszczania ścieków, układ komunikacyjny i układ zieleni, ze wskazaniem charakterystycznych elementów, wymiarów, rzędnych i wzajemnych odległości obiektów, w nawiązaniu do istniejącej i projektowanej zabudowy terenów sąsiednich. Projekt architektoniczno-budowlany określa natomiast funkcję, formę i konstrukcję obiektu budowlanego, jego charakterystykę energetyczną i ekologiczną oraz proponowane niezbędne rozwiązania techniczne, a także materiałowe, ukazujące zasady nawiązania do otoczenia.
Podkreślić należy, że stosownie do treści art. 36a ust. 1 ustawy Prawo budowlane istotne odstąpienie od zatwierdzonego projektu budowlanego lub innych warunków pozwolenia na budowę jest dopuszczalne jedynie po uzyskaniu decyzji o zmianie decyzji o pozwoleniu na budowę. Jak wskazał Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 18 grudnia 2012 r., sygn. akt II OSK 1520/11 (LEX 1367310) “Wydanie decyzji zmieniającej pozwolenie na budowę na podstawie art. 36a ust. 1 p.b., podlega tym samym rygorom, co wydanie pozwolenia na budowę. Także w tym wypadku decyzja może dotyczyć wyłącznie przyszłych zamierzeń inwestycyjnych i nie może być wydana w odniesieniu do robót budowlanych już zrealizowanych, co wynika wprost z treści art. 32 ust. 4a p.b.”
Zakres zmian uznanych przez ustawodawcę jako istotne odstąpienie został enumeratywnie wymieniony w art. 36a ust. 5 ustawy Prawo budowlane. W samej ustawie zawarty zatem został katalog działań inwestora uznanych za stanowiące istotne odstąpienie od zatwierdzonego projektu budowlanego lub innych warunków pozwolenia na budowę. Katalog ten został sformułowany w formie negatywnej i ma postać zamkniętą (wyliczenie kompletne). Organ nadzoru budowlanego nie ma prawa uznać odstąpienia za istotne, jeżeli nie zawiera się ono w katalogu określonym w przepisie art. 36a ust. 5 ustawy Prawo budowlane.
Zgodnie z przepisem art. 36a ust. 5 ustawy Prawo budowlane nieistotne odstąpienie od zatwierdzonego projektu budowlanego lub innych warunków pozwolenia na budowę nie wymaga zatem uzyskania decyzji o zmianie pozwolenia na budowę, jeżeli zmiana taka nie wymaga uzyskania opinii, uzgodnień, pozwoleń i innych dokumentów, wymaganych przepisami szczególnymi, jak również nie dotyczy:
- zakresu objętego projektem zagospodarowania działki lub terenu,
- charakterystycznych parametrów obiektu budowlanego: kubatury, powierzchni zabudowy, wysokości, długości, szerokości i liczby kondygnacji,
- zapewnienia warunków niezbędnych do korzystania z tego obiektu przez osoby niepełnosprawne,
- zmiany zamierzonego sposobu użytkowania obiektu budowlanego lub jego części,
- ustaleń miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego lub decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu.
Jednocześnie znamiennym jest fakt, iż zgodnie z aktualnie obowiązującym art. 36a ust. 6 ustawy Prawo budowlane, to projektant dokonuje kwalifikacji zamierzonego odstąpienia oraz jest obowiązany zamieścić w projekcie budowlanym odpowiednie informacje (rysunek i opis) dotyczące odstąpienia.
Uregulowanie takie jest znacząco różne od zawartego w obowiązującym do dnia 31 maja 2004r. brzmienia art. 36a ust. 3 ustawy Prawo budowlane, zgodnie z którym inwestor, w przypadku wątpliwości co do charakteru planowanego odstąpienia od zatwierdzonego projektu budowlanego lub innych warunków pozwolenia na budowę, był obowiązany wystąpić do właściwego organu, dołączając opinię projektanta, o udzielenie informacji, czy odstąpienie to wymaga uzyskania decyzji o zmianie pozwolenia na budowę. Różni się także od obowiązującego do 26 września 2005r. brzmienia art. 36a ust. 4 ustawy Prawo budowlane, zgodnie z którym właściwy organ udzielał odpowiedzi w terminie 14 dni od dnia przedstawienia planowanych rozwiązań, a nieudzielenie informacji w tym terminie było równoznaczne z uznaniem planowanego odstąpienia za nieistotne.
W przypadku istotnego odstąpienia przez inwestora od projektu budowlanego, zatwierdzonego w decyzji o pozwoleniu na budowę, czy innych warunków tego pozwolenia, organ nadzoru budowlanego wszczyna postępowanie naprawcze oraz nakłada na inwestora “obowiązek sporządzenia i przedstawienia projektu budowlanego zamiennego uwzględniającego zmiany wynikające z dotychczas wykonanych robót budowlanych”, a “organ, który wcześniej wydał pozwolenie na budowę, je uchyla”, tj uchyla zatwierdzony projekt pierwotny na podstawie art. 36a ust. 2 ustawy Prawo budowlane – tak Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie z dnia 19 maja 2014 r., sygn. akt VII SA/Wa 2740/13 (LEX 1476886).
Jak wskazuje się w orzecznictwie sądowym “Budowa obiektu z istotnymi odstępstwami od zatwierdzonego projektu budowlanego lub innych warunków pozwolenia na budowę bez uzyskania decyzji, o któej mowa w art. 36a ust. 1 p.b., stanowi samowolę budowlaną w części dotyczącej tych odstępstw.” – tak Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku w wyroku z dnia 19 czerwca 2013 r., sygn. akt II SA/Gd 178/13 (LEX 1368686). Jednocześnie jednak wskazać należy, iż samo ustalenie przez organ istnienia odstępstwa zawartego w katalogu określonym w art. 36a ustawy Prawo budowlane, nie przesądza jeszcze o charakterze odstępstwa jako istotnego. Podkreślił to Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z dnia 28 marca 2013 r., sygn. akt VII SA/Wa 2072/12 (LEX 1317399), który wyjaśnił, że “O tym, czy dane ostępstwo ma charakter istotny, winien decydować całokształt okoliczności konkretnego przypadku. Orzekając w przedmiocie istnienia istotnych odstępstw, organ nie może poprzestać na ustaleniu jednej z okoliczności wskazanych przez ustawodawcę w art. 36a ust. 5 p.b. Obowiązkiem organu jest przeprowadzenie dodatkowych rozważań celem ustalenia, czy stwierdzone odstępstwo ma w realizach rozpoznawanego przypadku charakter istotny. Cecha ta winna znajdować uzasadnienie w dodatkowych jeszcze okolicznościach, rzutujących na charakter stwierdzonej zmiany.”
Istotne odstąpienie nie może jednak “oznaczać wybudowania całkiem innego obiektu budowlanego, pozbawionego charakterystycznych parametrów i cech właściwych dla obiektu zatwierdzonego w pierwotnym pozwoleniu na budowę, choćby jego przeznaczenie było podobne czy nawet identyczne” – tak Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 15 marca 2012 r., sygn. akt II OSK 2563/10 (LEX 1219118).
Warto zauważyć, że zmiany kwalifikowane jako nieistotne podlegają ujawnieniu najpóźniej w momencie przystępowania do użytkowania obiektu budowlanego. Obowiązek ten wiąże się z zagadnieniem składania przez inwestora zawiadomienia o zakończeniu budowy albo z wnioskiem o wydanie decyzji o pozwoleniu na użytkowanie. Do zawiadomienia o zakończeniu robót budowlanych albo składanego wniosku o wydanie decyzji o pozwoleniu na użytkowanie należy dołączyć dodatkowo dwie kopie rysunków wchodzących w skład zatwierdzonego projektu budowlanego, z naniesionymi zmianami, a w razie potrzeby także uzupełniający opis – tak art. 57 ust. 2 ustawy Prawo budowlane.