Samowolne użytkowanie obiektu budowlanego.

Ustawa Prawo budowlane posługuje się pojęciem “przystąpienie” do użytkowania, przez które należy rozumieć działania przejawiające się w korzystaniu z obiektu budowlanego. W orzecznictwie sądów administracyjnych istnieje rozbieżność czy to korzystanie musi mieć cechę trwałości, czy też nie.

Zgodnie z art. 57 ust. 7 ustawy Prawo budowlane w przypadku stwierdzenia przystąpienia do użytkowania obiektu budowlanego lub jego części z naruszeniem przepisów art. 54 i art. 55 ustawy Prawo budowlane (bez zawiadomienia o zakończeniu budowy albo uzyskania pozwolenia na użytkowanie), właściwy organ wymierza karę z tytułu nielegalnego użytkowania obiektu budowlanego. Jak wskazał Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 18 listopada 2010 r., sygn. akt II OSK 1756/09 (LEX 746773) “Wymierzenie kary określonej w art. 57 ust. 7 p.b. możliwe jest tylko wtedy, gdy na stronie ciążyła powinność dokonania zgłoszenia lub ubiegania się o uzyskanie pozwolenia na użytkowanie, a inwestor z naruszeniem swego obowiązku nie czyni tego i samowolnie przystępuje do użytkowania zrealizowanego obiektu.”

Jednocześnie jednak podkreślić należy, iż kara taka może być nałożona tylko i wyłącznie na inwestora, niezależnie od tego, jaki podmiot faktycznie przystąpił do nielegalnego użytkowania obiektu budowlanego lub jego części, gdyż tylko na nim ciążą obowiązki określone w art. 54 i art. 55 ustawy Prawo budowlane – tak m.in. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie w wyroku z dnia 3 grudnia 2013 r., sygn. akt II SA/Rz 868/13 (LEX 1404931). Część orzecznictwa idzie jednak w innym kierunku. Ponadto karę można nałożyć jedynie wówczas, gdy inwestor w pozwoleniu na budowę został poinformowany o obowiązkach i warunkach wynikających z art. 54 i art. 55 ustawy Prawo budowlane – tak m.in. Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 14 kwietnia 2011 r., sygn. akt II OSK 665/10 (LEX 1081830). Zauważyć ponadto wypada, że wymierzenie kary określonej w art. 57 ust. 7 ustawy Prawo budowlane nie dotyczy inwestora, który wybudował obiekt budowlany nielegalnie albo z istotnymi odstępstwami od pozwolenia na budowę – tak m.in. Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 4 stycznia 2011 r., sygn. akt II OSK 2000/09 (LEX 952999).

Samowolne użytkowanie obiektu budowlanego może dotyczyć albo jego całości, albo też jego części. Przepisy nie pozwalają organowi na miarkowanie kary w oparciu o wielkości nielegalnie użytkowanej powierzchni – tak m.in. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi w wyroku z dnia 16 stycznia 2013 r., sygn. akt II SA/Łd 889/12 (LEX 1270508).

Stosownie do treści art. 57 ust. 7 w zw. z art. 59f i art. 59g ust. 1 ustawy Prawo budowlane do kary tej, ustalanej w drodze postanowienia, stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące kar, stosowanych przy stwierdzeniu naruszeń odnośnie zgodności obiektu budowlanego z projektem architektoniczno-budowlanym, z tym że stawka opłaty podlega dziesięciokrotnemu podwyższeniu.

Co za tym idzie kara stanowić będzie iloczyn stawki opłaty (s), współczynnika kategorii obiektu budowlanego (k) i współczynnika wielkości obiektu budowlanego (w) i liczby 10. Zatem stawka kary za samowolne użytkowanie np. budynku mieszkalnego jednorodzinnego wynosić będzie 10.000 złotych, gdyż: (s=500) x (k=2,0) x (w=1) x 10 = 10.000 złotych.

Kategorie obiektów, współczynnik kategorii obiektu oraz współczynnik wielkości obiektu określa załącznik do ustawy Prawo budowlane, a stawka opłaty w kwocie 500 złotych określona jest w przepisie art. 57f ust. 2 ustawy Prawo budowlane.

Samowolne użytkowanie skutkuje również odpowiedzialnością karną, gdyż jest to występek określony w art. 91a ustawy Prawo budowlane.