Roboty budowlane dotyczące zabytków, obszarów wpisanych do rejestru zabytków oraz obiektów budowlanych i obszarów objętych ochroną konserwatorską na podstawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego

Zgodnie z przepisem art. 39 ust. 1 ustawy Prawo budowlane prowadzenie robót budowlanych przy obiekcie budowlanym wpisanym do rejestru zabytków lub na obszarze wpisanym do rejestru zabytków wymaga, przed wydaniem decyzji o pozwoleniu na budowę, uzyskania pozwolenia na prowadzenie tych robót, wydanego przez właściwego wojewódzkiego konserwatora zabytków. Jak wskazał Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z dnia 30 maja 2006 r., sygn. akt VII SA/Wa 66/06 (LEX 283079) „Wykonanie robót budowlanych polegających na remoncie istniejących obiektów budowlanych wpisanych do rejestru zabytków, wymaga uzyskania decyzji o pozwoleniu na budowę.” Jednocześnie podkreślić należy, iż pozwolenie od konserwatora musi mieć postać decyzji administracyjnej, gdyż jak wyjaśnił Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 20 czerwca 2012 r., sygn. akt II OSK 524/11 (LEX 1215853) „Aby uzyskać pozwolenia na prowadzenie robót budowlanych przy obiekcie budowlanym na obszarze wpisanym do rejestru zabytków, należy uzyskać pozwolenie wojewódzkiego konserwatora zabytków wydane w formie decyzji. (…) Skoro art. 36 ust. 1 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami przewiduje wymóg uzyskania pozwolenia wojewódzkiego konserwatora zabytków na prace przy zabytku, wyrażonego w formie decyzji administracyjnej, a takimi pracami są również prace doprowadzające wykonane już roboty budowlanego do stanu zgodnego z prawem, to pozwolenie wojewódzkiego konserwatora zabytków nie może zostać zastąpione pismem zawierającym stanowisko tego organu”

Jednakże na podstawie art. 39 ust. 2 ustawy Prawo budowlane pozwolenie na rozbiórkę obiektu budowlanego wpisanego do rejestru zabytków może być wydane po uzyskaniu decyzji Generalnego Konserwatora Zabytków działającego w imieniu ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego o skreśleniu tego obiektu z rejestru zabytków.

Stosownie natomiast do treści art. 39 ust. 3 ustawy Prawo budowlane w stosunku do obiektów budowlanych oraz obszarów niewpisanych do rejestru zabytków, a ujętych w gminnej ewidencji zabytków, pozwolenie na budowę lub rozbiórkę obiektu budowlanego wydaje właściwy organ w uzgodnieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków. W każdym przypadku wojewódzki konserwator zabytków jest obowiązany zająć stanowisko w sprawie wniosku o pozwolenie na budowę lub rozbiórkę takich obiektów budowlanych, w terminie 30 dni od dnia jego doręczenia. Niezajęcie stanowiska w tym terminie uznaje się jako brak zastrzeżeń do przedstawionych we wniosku rozwiązań projektowych. Dokonanie wskazanego uzgodnienia spoczywa na organie prowadzącym postępowanie w przedmiocie wydania pozwolenia na budowę lub rozbiórkę, a nie na inwestorze – tak m.in. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie w wyroku z dnia 31 stycznia 2013 r., sygn. akt II SA/Lu 1048/12 (LEX 1298577).

Wyjaśnić jeszcze wypada kwestię różnic w ochronie w odniesieniu do indywidualnych obiektów budowlanych i obszarów. Jak wyjaśnił tą kwestię Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 29 grudnia 2011 r., sygn. akt II OSK 2152/10 (LEX 1152142) „Wpisanie do rejestru zabytków układu urbanistycznego jest wpisem obszarowym, a nie indywidualnym, co nie oznacza, że obiekty znajdujące się na takim obszarze nie podlegają ochronie zabytków. Wprost przeciwnie, wpis obszarowy oznacza, że ochronie prawnej podlegają wszystkie znajdujące się na tym obszarze obiekty. Inny natomiast jest tylko zakres ochrony takich obiektów niż obiektów wpisanych indywidualnie do rejestru zabytków. W przypadku wpisu obszarowego ochronie podlegają zewnętrzne cechy obiektów (tworzące substancję zabytkową). W przypadku wpisu indywidualnego ochrona jest szersza, gdyż obejmuje również wnętrze obiektu, co oznacza, że zezwoleń konserwatora zabytków wymagają również prace budowlane prowadzone wewnątrz budynki wpisanego indywidualnie do rejestru zabytków.” Te same uwagi należy odnieść do różnic w ochronie w odniesieniu do gminnej ewidencji zabytków.

Szczególnym przypadkiem, określonym w przepisie art. 39a ustawy Prawo budowlane, jest budowa obiektu budowlanego, tymczasowego obiektu budowlanego i urządzenia budowlanego na obszarze Pomnika Zagłady lub jego strefy ochronnej w rozumieniu ustawy z dnia 7 maja 1999 r. o ochronie terenów byłych hitlerowskich obozów zagłady. Budowa taka wymaga, przed wydaniem decyzji o pozwoleniu na budowę, uzyskania zgody właściwego wojewody.

Uzyskanie odpowiedniego stanowiska wojewódzkiego konserwatora zabytków jest także wymagane w przypadku legalizacji robót budowlanych dotyczących wskazanych wyżej obiektów budowlanych objętych ochroną konserwatorską. Podkreślił to Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 20 czerwca 2012 r., sygn. akt II OSK 524/11 (LEX 1215853), który wyjaśnił, że „Skoro art. 36 ust. 1 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami przewiduje wymóg uzyskania pozwolenia wojewódzkiego konserwatora zabytków na prace przy zabytku, wyrażonego w formie decyzji administracyjnej, a takimi pracami są również prace doprowadzające wykonane już roboty budowlanego do stanu zgodnego z prawem, to pozwolenie wojewódzkiego konserwatora zabytków nie może zostać zastąpione pismem zawierającym stanowisko tego organu.” Te same uwagi należy odnieść także do wymogu uzgodnienia z tymże organem decyzji, wydawanej w ramach postępowania legalizacyjnego, skoro roboty budowlane, polegające na budowie czy rozbiórce, przy wskazanych obiektach budowlanych objętych ochroną na podstawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, wymagają uzgodnienia z organem właściwym w zakresie ochrony zabytków.